OCHRONA OSÓB MAŁOLETNICH

Zgromadzenie Misjonarzy Afryki jest zaangażowane w promowanie i ochronę autentycznych wartości ludzkich. Wszyscy nasi członkowie i świeccy współpracownicy wierzą, że życie każdej osoby jest cenne. Stąd też, nasi członkowie, świeccy współpracownicy i pracownicy zobowiązują się, że każde życie będzie zawsze chronione i pielęgnowane.

W zgodzie z normami Stolicy Apostolskiej oraz wytycznymi Konferencji Episkopatu Polski dotyczącymi dochodzeń ws. nadużyć seksualnych duchownych wobec osób niepełnoletnich i osób bezradnych, w Polskim Sektorze Zgromadzenia Misjonarzy Afryki mianowany został delegat ds. ochrony dzieci i młodzieży.

Standardy ochrony  małoletnich i osób bezbronnych

 w domu Misjonarzy Afryki w Natalinie.

Preambuła.

Opieka nad dziećmi i młodzieżą zawsze musi być związana z troską o ich integralny i pełny rozwój, dobro duchowe, psychiczne i fizyczne. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka, objawiona w prawie Bożym i strzeżona przez prawo kościelne i państwowe, winna stanowić źródło i gwarancję bezpieczeństwa każdej osoby przebywającej lub odwiedzającej naszą wspólnotę. Szczególna troska należy się osobom bezbronnym, małoletnim i chorym, które chcemy wspierać i chronić przed każdym złem.

Niniejszy dokument, Standardy ochrony dzieci, określa normy i zasady sprzyjające budowaniu środowiska bezpiecznego i przyjaznego dzieciom, osobom z niepełnosprawnością i dorosłym bezbronnym, a jednocześnie pozwalającego na monitorowanie i eliminowanie wszelkich zagrożeń, względem dobra duchowego, psychicznego i fizycznego osób odwiedzających nasz dom. Bezpieczeństwo i ochrona przed wszelkimi formami przemocy, a zwłaszcza naruszania nietykalności cielesnej, jest szczególnym przedmiotem troski wszystkich pracowników naszego domu.

Opisane w dokumencie standardy ochrony dzieci i młodzieży, opierają się zarówno
na aktualnym ustawodawstwie prawa państwowego m.in wynikającym z Ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz właściwych dla ochrony dzieci norm Kodeksu karnego, aktualnych norm i przepisów prawa kościelnego oraz na Polityce przeciwdziałania wykorzystania seksualnego osób małoletnich i bezbronnych Zgromadzenia Misjonarzy Afryki.

W naszej wspólnocie w sposób kompleksowy i systemowy podjęto wdrażanie standardów ochrony małoletnich poprzez opracowanie i wprowadzenie w życie systemu ochrony dzieci i osób bezradnych przed krzywdzeniem. Zawiera ona wytyczne dotyczące tego, jak przeciwdziałać naruszaniu praw dzieci, jak tworzyć środowisko przyjazne i bezpieczne dzieciom oraz jakie kroki podjąć w przypadku zagrożenia lub naruszenia bezpieczeństwa dzieci. Ustanowienie standardów ochrony dzieci i osób bezradnych przed krzywdzeniem jest komunikatem zarówno dla personelu, jak i dla dzieci oraz ich rodziców/opiekunów, że w codziennej pracy placówki respektowane są wartości, które gwarantują bezpieczeństwo oraz fundamentalne prawa przynależne każdemu człowiekowi.

Słowniczek.

Na potrzeby tego dokumentu zostało doprecyzowane znaczenie poniższych pojęć:

1. Przemoc wobec dziecka – jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste dziecka, w szczególności narażające je na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające jego godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na jego zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy.
2. Dziecko to każda osoba poniżej 18 roku życia.
3. Przełożony – osoba mianowana przez Zgromadzenie Misjonarzy Afryki, odpowiedzialna za bieżącą działalność naszego domu  i zatrudnionych w niej pracowników.
4. Pracownik– osoba zatrudniona w naszym domu na  podstawie umowy o pracę lub umowy cywilno-prawnej.
5. Krzywdzenie dziecka każde zamierzone i niezamierzone działanie lub zaniechanie działania jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, które naruszają równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłócają ich optymalny rozwój.
6. Przestępstwo na szkodę dziecka – na szkodę dzieci mogą być popełnione wszystkie przestępstwa, jakie mogą być popełnione przeciwko osobom dorosłym, a dodatkowo przestępstwa, które mogą być popełnione wyłącznie przeciwko dzieciom
   (np. wykorzystywanie seksualne z art. 200 kodeku karnego). Z uwagi na fakt, że nasz dom bywa odwiedzany przez osoby małoletnie, przestępstwami, do których może u nas dojść będą przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, w szczególności zgwałcenie (art. 197 kodeksu karnego), seksualne wykorzystanie niepoczytalności i bezradności (art. 198 kk), seksualne wykorzystanie zależności lub krytycznego położenia (art. 199 kk), seksualne wykorzystanie osoby poniżej 15 roku życia (art. 200 kk), grooming (uwiedzenie małoletniego za pomocą środków porozumiewania się na odległość – art. 200a kk).
7. Przemoc fizyczna wobec dziecka, to każda forma fizycznego przymusu lub przemocy ze strony rodzica lub opiekuna, czyli osoby odpowiedzialnej za dziecko, która prowadzi do urazu fizycznego lub psychicznego albo wiąże się z ryzykiem takiego urazu.
8. Przemoc psychiczna, nazywana również przemocą emocjonalną, wobec dziecka jest niefizyczna, szkodliwa interakcja pomiędzy dzieckiem a rodzicem lub opiekunem, obejmująca zarówno działania, jak i zaniechania.
9. Cyberprzemoc to wszelka przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych – komunikatorów, czatów, stron internetowych, mediów społecznościowych, blogów, SMS-ów, MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych wiadomości, obraźliwych komentarzy (hejt, trolling), rozpowszechniania zdjęć ukazujących małoletniego w niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia (cyberstalking), ujawniania tajemnic (outing) itp.
10. Wykorzystanie seksualne jest określane jako wciąganie osoby małoletniej w sferę aktywności seksualnej, nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nie jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.
11. Przemoc rówieśnicza – to zjawisko polegające na agresywnym i celowym dręczeniu, nękaniu czy prześladowaniu jednego lub kilku rówieśników w celu wywarcia na nich presji lub zadawania cierpienia. Może ona przybierać różne formy: fizyczna (uderzenia, pobicia, szarpanie, rzucanie przedmiotami); werbalna (wyzwiska, dogadywanie, ośmieszanie, oczernianie, grożenie); elektroniczna (wysyłanie złośliwych i obraźliwych wiadomości, publikowanie ubliżających wpisów w Internecie lub ośmieszających materiałów video; relacyjna (wykluczanie z grupy, ignorowanie, negatywne nastawianie innych); materialna (kradzieże i różne wymuszenia, niszczenie rzeczy osobistych); seksualna – fizyczna i werbalna (wulgarne określenia o płci lub ciele, niepożądany dotyk intymnych części ciała, seksualne aluzje i gesty, ściąganie komuś części ubrań, uporczywe przyglądanie się, robienie niechcianych zdjęć, obnażanie się, napastowanie i wymuszanie czynności seksualnych).
12. Osoba odpowiedzialna za politykę ochrony wdrażająca standardy ochrony dzieci – wyznaczona osoba sprawująca nadzór nad prawidłowym stosowaniem standardów ochrony dzieci oraz ich aktualności.
13. Osoba odpowiedzialna za ochronę dziecka – członek kadry lub inna osoba wyznaczona odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń o zagrożeniu dobra dziecka lub jego krzywdzie i podejmowanie interwencji. W przypadku nieobecności inna osoba wskazana do zastępstwa na tym stanowisku.
14. Osoba odpowiedzialna za udzielanie wsparcia dziecku – członek kadry lub inna wyznaczona osoba odpowiedzialna za  udzielenie  wsparcia dziecku.
15. Dane osobowe dziecka to wszelkie informacje umożliwiające identyfikację dziecka, w tym jego imię i nazwisko, wizerunek.
16. Rejestr interwencji – dokumentacja zawierająca rejestr ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru dziecka, uwzględniający informacje o zgłoszeniu ze wskazaniem osoby zgłaszającej, osoby podejrzewanej o krzywdzenie (opiekun, członek personelu, inne dziecko, inna osoba), rodzaju podjętej interwencji (zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, wniosek o wgląd w sytuację rodziny, wszczęcie procedury Niebieskie Karty), daty interwencji oraz dokumenty wytworzone podczas interwencji (m.in. notatki służbowe, karty interwencji, kopie zawiadomień/wniosków wysyłanych do właściwych służb).

Cele Standardów Ochrony Dzieci:

• Zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom i ustalenie procedur udzielania im wsparcia.
• Zapewnienie personelowi niezbędnych informacji i kompetencji, aby umożliwić im wywiązanie się z obowiązków w zakresie dbałości o dobro dziecka i ochronę dzieci.
• Zapewnienie dzieciom oraz ich rodzicom lub opiekunom niezbędnych informacji na temat zasad obowiązujących w placówce oraz możliwości uzyskania wsparcia w sytuacji.
• Informowanie dzieci, rodziców lub opiekunów o zaangażowaniu domu rekolekcyjnego w ochronę dzieci i zaproszenie ich do  współpracy w budowaniu bezpiecznego środowisku.

Polityka Bezpieczeństwa.

(Stworzenie i zachowanie bezpiecznego środowiska w placówce)

1. W naszym domu została opracowana i wprowadzona w życie wewnętrzna Polityka Ochrony Dzieci / bezbronnych osób dorosłych dotycząca szczegółowych zasad bezpieczeństwa i sposobów ochrony osób przebywających w domu rekolekcyjnym.
2. Polityka dotyczy całego personelu (również pracowników, współpracowników – na wszystkich szczeblach organizacji).
3. Zgromadzenie Misjonarzy Afryki zatwierdziło Politykę wewnętrzną naszego zgromadzenia, a za jej wdrażanie i nadzorowanie odpowiada przełożony naszej wspólnoty.
4. Rada Generalna naszego zgromadzenia wyznaczyła osobę odpowiedzialną za monitoring realizacji Polityki. Rola, zadania oraz kwalifikacje tej osoby są jasno określone.
5. Polityka Ochrony Dzieci/ osób zależnych jasno i kompleksowo określa:  a) czynniki ryzyka i czynniki chroniące specyficzne dla naszej wspólnoty, w których przebywają osoby; b) zasady bezpiecznej rekrutacji personelu;  c) zasady bezpiecznych relacji personel- dziecko i dziecko- dziecko; d) zasady ochrony wizerunku i danych osobowych małoletnich;  e) zasady bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych;  f) dostosowania organizacyjne i fizyczne zmniejszające ryzyko wystąpienia nadużyć g) sposób reagowania w organizacji na przypadki podejrzenia, że dziecko doświadcza krzywdzenia i zasady prowadzenia rejestru interwencji
6. Polityka jest opublikowana i szeroko promowana wśród całego personelu, rodziców i dzieci, a poszczególne grupy są z nią aktywnie zapoznawane poprzez działania edukacyjne i informacyjne.

7. Dokumenty opisujące politykę ochrony i bezpieczeństwa są stale dostępne do wglądu dla wszystkich pracowników oraz osób przebywających w domu rekolekcyjnym. Dzieci oraz dorosłe osoby  bezbronne zostają zaznajomieni z zasadami polityki w sposób dostosowany do ich możliwości rozwojowych i  intelektualnych.

I. Przyjmowanie Gości.

Poinformowanie o obowiązujących standardach ochrony małoletnich w naszym domu.

GRUPA ZORGANIZOWANA (której udostępniamy pomieszczenia lub gdy my organizujemy):

1. W przypadku grupy zorganizowanej opiekę nad dziećmi przebywającymi w obiekcie sprawuje organizator pobytu oraz wyznaczeni przez niego opiekunowie.
2. W przypadku grup koedukacyjnych należy zadbać o oddzielne zakwaterowanie chłopców i dziewcząt. Zaleca się, aby opieka nad dziećmi sprawowana była przez osoby tej samej płci.
3. Każdy małoletni powinien mieć możliwość wykonywania czynności o charakterze intymnym w przystosowanych warunkach, chroniących intymność. Gdy z jakiegoś powodu małoletni będzie wymagał wsparcia przy takiej czynności (np. po kontuzji
   w trakcie zabawy), pomaga mu osoba do tego przygotowana tej samej płci, organizator winien zatroszczyć się o to, by rodzic/opiekun prawny dowiedział się o tym fakcie w jak najkrótszym czasie.
4. Opiekunowie nie powinni nocować w tym samym pomieszczeniu co małoletni. W sytuacji, wymagającej od członka personelu pozostania w nocy w pomieszczeniu z wychowankiem, powinien on o tym fakcie powiadomić kierownika wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, rodzica lub opiekuna prawnego wychowanka. Jeśli wyjazd przewiduje noclegi zbiorowe organizator zawiera informację na ten temat w regulaminie wyjazdu.
5. W sytuacjach wyjątkowych (np. młody uczestnik rekolekcji boi się zasnąć
   w nocy i prosi opiekuna, by mu towarzyszył) organizator ocenia na ile jest możliwe uzyskanie zgody rodzica/opiekuna prawnego. Jeśli nie ma takiej możliwości informuje o takiej sytuacji innego opiekuna wycieczki i troszczy się o to, by rodzic jak najszybciej dostał informację o tym, że taka sytuacja miała miejsce.
6. Podczas pobytu w naszym domu organizator winien przedstawić oświadczenia rodziców/opiekunów. Rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo do kontaktu swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem.

Goście indywidualni.

1.1  IDENTYFIKACJA OSÓB MAŁOLETNICH.

Personel naszego domu podejmuje wszelkie możliwe kroki zmierzające do przeprowadzenia identyfikacji dziecka i jego relacji z osobą dorosłą, z którą znajduje się w obiekcie.

Aby dokonać identyfikacji dziecka i jego relacji w stosunku do osoby, z którą przebywa w obiekcie, należy:

1. Zapytać o tożsamość dziecka oraz o relację dziecka w stosunku do osoby, z którą przybyło do obiektu lub w nim przebywa W tym celu można poprosić o dokument tożsamości dziecka lub inny dokument potwierdzający, że osoba dorosła ma prawo do sprawowania opieki nad dzieckiem w obiekcie. W przypadku braku dokumentu tożsamości można poprosić o podanie danych dziecka (imię, nazwisko, adres, numer PESEL).
2. W przypadku braku dokumentów wskazujących na pokrewieństwo dziecka i osoby dorosłej należy zapytać o tę relację osobę dorosłą oraz dziecko.
3. Jeżeli osoba dorosła nie jest rodzicem lub opiekunem prawnym dziecka, należy zapytać, czy posiada dokument świadczący o zgodzie rodziców na wspólny wyjazd osoby dorosłej z dzieckiem (np. pisemne oświadczenie).
4. Jeżeli osoba dorosła nie posiada dokumentu zgody rodziców, należy poprosić o numer telefonu wyżej wymienionych, aby zadzwonić i potwierdzić przebywanie dziecka w obiekcie z obcą osobą dorosłą za wiedzą i zgodą rodziców/opiekunów prawnych.
5. W Przypadku braku ustaleń można odmówić przyjęcia.

1.2 PROCEDURY PRZYJMOWANIA DZIECI I/LUB BEZBRONNYCH W NASZYM DOMU.

1. Gości przyjmuje się za zgodą przełożonego w przeznaczonych do tego pomieszczeniach. Osoby małoletnie przebywają w naszym domu pod opieką rodziców lub opiekunów faktycznych posiadających zgodę opiekunów prawnych.
2. Osoby małoletnie nie mogą być przyjmowane samodzielnie w naszym domu.
3. Tożsamość osób małoletnich i ich opiekunów potwierdza okazanie odpowiedniego dokumentu lub pisemnej zgody.
4. Osoby przyjmowane są wyłącznie w miejscach dostępnych dla gości.
5. Osoby przebywające w domu, korzystając z naszej gościnności, mają zapewnioną bezpieczną przestrzeń formacyjną i wypoczynkową.
6. Pracownicy i mieszkańcy domu okazują szacunek, wsparcie, życzliwość i potrzebną pomoc wszystkim gościom.
7. W relacjach gości i pracowników obowiązuje uprzejmość, przejrzystość, powściągliwość i prostota.
8. Niedopuszczalne jest przebywanie gości w miejscach odosobnionych, wyłączonych z użytkowania lub zarezerwowanych dla innych osób lub celów. Spotkania indywidualne odbywają się w bezpiecznej przestrzeni zapewniającej dyskrecję, ale nie przy drzwiach zamkniętych (tym bardziej nigdy na klucz).
9. Nie udostępniamy w naszym domu dostępu do naszej sieci Wi-Fi osobom małoletnim.
10. Publikowanie wizerunku gości korzystających z pobytu w domu możliwe jest przy zachowaniu obowiązujących przepisów RODO.
11. Wszelkie uwagi związane z pobytem w domu należy zgłaszać wyznaczonej do tego osobie.
12. W sytuacji podejrzenia krzywdy, popełnienia przestępstwa lub innych niewłaściwych zachowań, za oficjalne zgłoszenie tego faktu odpowiedzialny jest organizator grupy, przełożony bądź delegat ds. wykorzystywania seksualnego dzieci i młodzieży.

II. PROCEDURY DOTYCZĄCE OSÓB ODPOWIEDZIALNYCH ZA DOM I PRACOWNIKÓW.

1. Osoby odpowiedzialne za dom i wszystkie osoby zaangażowane w funkcjonowanie domu są zweryfikowane pod względem kontaktu z dziećmi.
2. Wszystkie osoby zaangażowane w funkcjonowanie domu  zobowiązane są do zachowania obowiązujących norm zachowania wobec gości i osób małoletnich.
3. Osoby odpowiedzialne za dom przechodzą odpowiednie szkolenia z zakresu ochrony dzieci i młodzieży przed krzywdzeniem oraz zasad interwencji w sytuacji podejrzenia zaistnienia przestępstwa.

2.1 WERYFIKACJA, DELEGOWANIE I EDUKACJA OSÓB PRACUJĄCYCH Z DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ ORAZ OSÓBAMI BEZBRONNYMI.

Weryfikacja przewidziana prawem dotyczy odpowiedzialnych za dom, delegowanych do posługi oraz zatrudnianych w naszym domu, którzy mają lub mogą mieć kontakt z małoletnimi gośćmi. W celu weryfikacji wymagane jest:

a) przedłożenie przełożonemu przy przyjmowaniu posługi lub pracy zaświadczenia o niekaralności (w tym głównie, jeśli chodzi o przestępstwa określone w art. 189a KK – handel ludźmi, art. 207 KK – znęcanie, oraz w ustawie z dn. 29.07.2005 o przeciwdziałaniu narkomanii) – por. art. 21. 3 Ustawy;

b) sprawdzenie przez przełożonego czy osoba przyjmowania do dzieła figuruje w Rejestrze Sprawców Przestępstw na tle seksualnym;

c) osoby, które w ostatnim 20-leciu mieszkały poza Polską są zobowiązane do przedłożenia informacji z rejestrów karnych tych państw (por. art. 21. 5-6 Ustawy), w których przebywały lub kartę karną, bądź odpowiednie oświadczenie, jeśli w prawie tych państw takie regulacje nie występują.

Przeszkolenie posługujących w naszym domu obowiązuje:

1. Przy przyjmowaniu do pracy. To szkolenie ma charakter informacyjny. Należy wtedy jasno ustalić jaką wiedzę powinni posiadać pracownicy z zakresu:

• własnej kompetencji emocjonalnej i społecznej
• komunikacji i rozwiązywania konfliktów
• strategii działania sprawców wykorzystywania seksualnego  w instytucjach  i towarzyszących różnych form przemocy
• konsekwencji przemocy doświadczanej  wśród ofiar
• czynów karalnych według aktualnego ustawodawstwa.

2. Obowiązujący zakres szkoleń w temacie ochrony małoletnich i bezradnych oraz prowadzący szkolenia:

Wszystkie osoby posługujące w danym domu, niezależnie od formy zatrudnienia, w tym i te, które nie podejmują pracy wychowawczej zobowiązani są do szkoleń na temat:

1. Przyjętych standardów w domu – kodeks zachowań, procedury i inne zagadnienia z tym związane. Jest to szkolenie przeprowadzone przed przyjęciem do pracy.
2. W aktualnej sytuacji – uzupełnić należy to również wobec tych, którzy nie przeszli takiego szkolenia.
3. W sytuacji, w której zmieniają się zasady w danym miejscu należy je przedstawić wszystkim już pracującym.

Ten zakres szkoleń może prowadzić osoba odpowiedzialna w danej placówce za prewencję.

Osoby odpowiedzialne za przyjmowanie grup w naszym domu dodatkowo zobowiązani są przejść następujące szkolenia:

1. Rodzaje przemocy (w tym przemoc rówieśnicza)
2. Jak rozpoznać znaki przemocy (w tym wykorzystania seksualnego)
3. Strategie sprawców przemocy (w tym przemocy seksualnej)
4. Jak rozmawiać z dzieckiem/nastolatkiem/dorosłym bezbronny na temat krzywdy
5. Zagrożenia i ochrona przed szkodliwymi treściami w intrenecie

Każda z osób pracujących z dziećmi i młodzieżą powinna mieć zaświadczenie o tym, że takie szkolenie ukończyła. Ten rodzaj szkolenia prowadzą osoby odpowiednio do tego przygotowane i posiadające delegację swoich przełożonych do pełnienia takich zadań.

Osoba odpowiedzialna w naszym domu za prewencję poza wiedzą z pkt. 1 i 2 winne mieć wiedzę na temat:

1. Budowania systemu prewencji zgodny z wymogami Kościoła i ustaw państwowych (aktualnie tzw. Ustawy Kamilka i planu 23-26)
2. Podstawowych procedur prawnych (kanonicznych i cywilno-karnych)
3. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne w domu rekolekcyjnym
4. Jakie są placówki pomocowe w danym środowisku

Każda osoba przed wyznaczeniem jej na odpowiedzialną za prewencję w danej placówce powinna przejść szkolenie z ww. tematów. Osoba odpowiedzialna za prewencję w naszym domu uczestniczy raz w roku w spotkaniu odpowiedzialnych za prewencję.

III. SPOSÓB REAGOWANIA NA OSKARŻENIA LUB NIEWŁAŚCIWE ZACHOWANIA.

3.1  WIEDZA O TYM, JAKIE ZACHOWANIA SĄ JUŻ KRZYWDĄ, A JAKIE NIEWŁAŚCIWYM ZACHOWANIEM.

1. Małoletni/podopieczny może zostać pokrzywdzony każdym rodzajem przestępstwa, jednak najczęściej w kontekście przestępczości na szkodę małoletnich/podopiecznych wskazuje się na przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności, przeciwko rodzinie i opiece, czci i nietykalności cielesnej oraz przestępstwa przeciwko wolności. Niniejsze zasady koncentrują się na ochronie przed wykorzystaniem seksualnym, z którym powiązane są takie zjawiska, jak: wykorzystanie fizyczne, wykorzystanie psychiczne, cyberprzemoc, zaniedbanie.
2. Odrębną kategorią są niewłaściwe zachowania do których możemy zaliczyć:
3. pojawienie się gościa w obiekcie z dzieckiem, z którym wcześniej nie meldował się w recepcji;
4. wynajęcie pokoju z dzieckiem, w którym jest mniej łóżek niż meldowanych osób np. łóżko małżeńskie;
5. przyjście dziecka do obiektu późnym wieczorem lub w czasie, w którym powinno być w szkole;
6. ubiór dziecka nieodpowiedni do pogody albo nieadekwatny względem osoby dorosłej, z którą przejechało do obiektu;
7. zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka w sposób nacechowany seksualnie, a relacja między osoba dorosłą a dzieckiem nie wydaje się naturalna i opiekuńcza;
8. w pokoju, w którym osoba dorosła zameldowała się tylko z dzieckiem znajdują się prezerwatywy;
9. dzieci pozostawione bez opieki przez dłuższy czas w pokoju lub nie wychodzą z niego;
10. Utrwalania wizerunku małoletniego (filmowania, fotografowania) bez pisemnej  jego zgody i  zgody rodzica czy opiekuna małoletniego .

3.2 ZASADY POSTĘPOWANIA W SYTUACJI DOMNIEMANEJ KRZYWDY LUB NIEWŁAŚCIWEGO POSTĘPOWANIA  (Ad intra)

1. Każdy członek personelu naszego domu, który został poinformowany o podejrzeniu przemocy wobec małoletniego jest zobowiązany do podjęcia adekwatnych działań zgodnie z niniejszą procedurą.
2. Wiadomość o doznanej przez małoletniego krzywdzie może pochodzić z różnych źródeł: nigdy nie wolno jej lekceważyć, ale zawsze trzeba ją weryfikować i próbować wyjaśnić.

Należy pamiętać, że:

• osoba, która jako pierwsza dowiaduje się̨ o zaistnieniu potencjalnego przypadku krzywdzenia małoletniego, powinna go z uwagą wysłuchać, ale nie jest upoważniona do wydawania decyzji i osądów; jest to zadanie odpowiedzialnych organów oraz instytucji, do których sprawa zostanie skierowana;
• każdy z pracowników, który podejrzewa krzywdę na szkodę małoletniego ma obowiązek zgłoszenia tego faktu przełożonemu lub osobie przez niego wyznaczonej .
• wszystkie podejrzenia i zarzuty powinny być traktowane poważnie i trzeba na nie reagować w oparciu o procedury przewidziane w niniejszym dokumencie, procedury wynikające z prawa kanonicznego i państwowego oraz współpracując z właściwymi organami państwowymi i kościelnymi w zakresie ich kompetencji.

Rozmowa z osobą zgłaszającą krzywdę, jeśli jest nią osoba pokrzywdzona:

Pierwszym celem rozmowy winno być danie poczucia wsparcia i bezpieczeństwa oraz zrozumienia osobie skrzywdzonej, a jednocześnie, na miarę możliwości, pozyskanie informacji o faktycznych lub prawdopodobnych okolicznościach zaistnienia niewłaściwej sytuacji.

Prowadząc rozmowę z osobą poszkodowaną trzeba pamiętać, by:

• zachować spokój, szacunek i empatię w stosunku do osoby zgłaszającej
• nastawić się głównie na aktywne i wspierające słuchanie
• nie okazywać wątpliwości, co do wiarygodności osoby lub jej wypowiedzi
• nie zadawać zbędnych pytań i nie domagać się szczegółów (zwłaszcza natury intymnej), jeśli sama osoba pokrzywdzona o tym nie opowiada
• dostosować się do rytmu i poziomu otwarcia osoby pokrzywdzonej, nie przymuszać jej do mówienia, nie przyspieszać i nie sugerować niczego własnymi pytaniami
• nie obiecywać jej tego, czego nie będziemy mogli zrobić, a co może nam utrudniać udzielenie pomocy (np. zachowania rozmowy w tajemnicy)
• zapewnić o naszym wsparciu i pomocy także po zakończeniu rozmowy
• omówić ogólnie możliwości dalszej współpracy oraz form kontaktu.

Jeśli zgłoszenia dokonuje osoba inna niż poszkodowana (świadek zdarzeń, powiernik osoby skrzywdzonej, inny członek danej grupy…,) który ma wiedzę o zaistniałych wydarzeniach, należy skoncentrować się na ustaleniu faktów, okoliczności zdarzenia i osób biorących w nim udział.

• Fakt zgłoszenia musi zostać udokumentowany sporządzeniem notatki służbowej, w której na miarę możliwości, zostaną określone podstawowe informacje, takie jak: imię i nazwisko zgłaszającego i jego dane teleadresowe, data czynu lub okres, w jakim do niego doszło, imię i nazwisko oraz wiek pokrzywdzonego i domniemanego sprawcy, zwięzły opis wyrządzonej krzywdy. Notatka służbowa winna być podpisana przez sporządzającego oraz przez osobę zgłaszającą.
• Jeżeli istnieje podejrzenie, iż osobą odpowiedzialną za przemoc w tym przemoc seksualną wobec małoletniego jest osoba związana z naszą wspólnotą, należy wówczas na czas przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, odsunąć taką osobę od pełnienia obowiązków wymagających kontaktów z małoletnimi, nie narażając jej na utratę reputacji.
• W zależności od okoliczności procedowanie dalszego trybu postępowania wyjaśniającego i prewencyjnego spoczywa na osobach odpowiedzialnych za daną grupę lub ośrodek, stosownie do posiadanych kompetencji. Styl reagowania winien być zawsze dostosowany do aktualnych potrzeb, zwłaszcza osoby pokrzywdzonej, a także musi uwzględnić nie tylko normy opisane w niniejszych standardach, ale również i normy prawa państwowego
  i kościelnego z właściwymi organami w zakresie ich kompetencji.

IV. ZASADY ZGŁASZANIA

1. Jeśli z doniesienia wynika, że krzywda została popełniona na terenie obiektu, to przełożony lub osoba przez niego wyznaczona, winna wezwać policję, a następnie podejmować kolejne czynności. Jeśli drobna zwłoka nie zagraża bezpieczeństwu ofiarom, można dokonać zgłoszenia za pośrednictwem delegata Zgromadzenia.
2. W przypadku, gdy ofiara jest uczestnikiem zorganizowanej grupy korzystającej z gościnności naszego domu, wówczas o fakcie krzywdy informuje się osobę odpowiedzialną, pod której opieką jest osoba małoletnia. W jej kompetencji leży podjęcie dalszych czynności i zgłoszeń. Fakt zgłoszenia powinien być udokumentowany w notatce służbowej. Osoba przyjmująca zgłoszenie ma obowiązek uruchomić oficjalną procedurę działania prewencyjnego, w pierwszej kolejności zgłaszając problem do osób odpowiedzialnych za daną grupę lub ośrodek, w którym osoba pokrzywdzona przebywa. Pierwszą osobą odpowiedzialną za reakcję jest zawsze formalny opiekun danej grupy.
3. Jeżeli małoletni jest pod opieką osoby dorosłej wówczas jej obowiązkiem jest podjęcie zgłoszenia. W obu przypadkach (punkt 2 i 3) jest to zasada, jeżeli opiekunowie nie są wskazani jako sprawcy.
4. Po przeprowadzeniu rozmowy należy działać bez zwłoki, zgodnie z procedurą opisaną niżej.
5. Jeśli krzywda nosiła znamiona przestępstwa w rozumieniu prawa kościelnego należy zwrócić się do delegata Prowincjała Prowincji Europejskiej Zgromadzenia Misjonarzy Afryki, któremu podlega podejrzany. Na tą okoliczność należy sporządzić oświadczenie o oficjalnym potwierdzeniu przyjęcia zgłoszenia przez Prowincjała.
6. Jeśli krzywda nosiła znamiona przestępstwa w rozumieniu prawa państwowego, należy bezzwłocznie powiadomić stosowne organy (policja lub prokuratura). W diecezjach i zgromadzeniach zakonnych przyjętą praktyką jest, że zgłaszającym prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa przeciwko małoletniemu jest delegat wyższego przełożonego, stąd należy poinformować go niezwłocznie o zaistniałej krzywdzie, także w sytuacjach niejasnych i budzących wątpliwości.
7. Dokumentacja postępowań wyjaśniających zgłoszenia lub podejrzenia dotyczące aktów przemocy albo wykorzystania osoby małoletniej powinna być przechowywana w archiwum tajnym właściwego podmiotu zarządzającego, jako informacja niejawna.

Do dokumentacji dołącza się poświadczenie uzyskane od organizatora pobytu danej grupy potwierdzające, że posiada wszelkie zgody wymagane na wyjazd z osobami małoletnimi. Poświadczenie znajduje się w aneksie.

W sytuacji ujawnienia krzywdy, należy udostępnić odrębne pomieszczenie dla osoby pokrzywdzonej oraz listę adresową miejsc w których można uzyskać pomoc psychologiczną lub prawną.

4.1 ZASADY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU NIEWŁAŚCIWEGO ZACHOWANIA.

1. W przypadku ujawnienia niewłaściwego zachowania należy porozmawiać z osobą, która dopuściła się tego czynu i wyjaśnić, że na terenie domu znajduje się kodeks zachować, który ma zapewnić dzieciom i osobom bezbronnym korzystającym z obiektu bezpieczeństwo i każdy jest zobowiązany do jego przestrzegania.
2. Zgodnie z regulaminem domu na pobyt małoletniego w domu rekolekcyjnym należy uzyskać pisemną zgodę rodziców/ opiekunów prawnych, po uprzednim zapoznaniu ich z ramowym planem działania i zasadami organizacji.
3. Ponadto informacja o standardach funkcjonowania i ochronie małoletnich znajduje się w publicznym miejscu wewnątrz obiektu, aby każdy mógł się z nią zapoznać.

4.2 PROCEDURA W PRZYPADKU PODEJRZENIA KRYWDZENIA DZIECKA.

1. Zawsze, kiedy jest to możliwe, należy dokonywać identyfikacji dziecka i jego/jej relacji z osobą dorosłą, z którą przebywa w obiekcie.
2. W sytuacjach nietypowych i/lub podejrzanych, wskazujących na możliwe ryzyko krzywdzenia dziecka, identyfikacja jest obowiązkowo przeprowadzana przez członka wspólnoty odpowiedzialnego za przyjmowanie grup.
3. Aby dokonać identyfikacji dziecka i jego/jej relacji w stosunku do osoby, z którą przebywa w obiekcie, należy podjąć działania wyjaśniające, które omówiono już wyżej.
4. W przypadku oporu ze strony osoby dorosłej co do okazania dokumentu dziecka i/lub wskazania relacji należy wyjaśnić, że procedura służy zapewnieniu dzieciom korzystającym z naszego domu bezpieczeństwa i została opracowana w porozumieniu z organizacjami pozarządowymi działającymi w tym przedmiocie.
5. Po wyjaśnieniu sprawy w sposób pozytywny należy podziękować za czas poświęcony na upewnienie się, że dziecko jest pod dobrą opieką i jeszcze raz podkreślić, że procedura ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom.
6. W przypadku, gdy rozmowa nie rozwieje wątpliwości dotyczących podejrzenia wobec dorosłego i jego intencji skrzywdzenia dziecka, należy dyskretnie powiadomić przełożonego wspólnoty.
7. Od momentu, kiedy pojawiły się pierwsze wątpliwości, zarówno dziecko, jak i osoba dorosła powinni być pod stałą obserwacją personelu i nie zostawać sami.
8. Przełożony, który został powiadomiony o sytuacji, podejmuje decyzję o zawiadomieniu policji lub w razie wątpliwości przejmuje rozmowę z podejrzaną osobą dorosłą w celu uzyskania dalszych wyjaśnień.
9. W przypadku gdy rozmowa potwierdzi przekonanie o próbie lub popełnieniu przestępstwa na szkodę dziecka, przełożony zawiadamia o tym fakcie policję. Dalej stosuje się procedurę w przypadku okoliczności wskazujących na skrzywdzenie dziecka.
10. W przypadku gdy świadkami nietypowych i/lub podejrzanych sytuacji są pracownicy domu, powinni oni o tym niezwłocznie zawiadomić przełożonego, który zadecyduje o podjęciu odpowiednich działań.
11. W zależności od sytuacji i miejsca przełożony weryfikuje, na ile podejrzenie krzywdzenia dziecka jest zasadne. W tym celu dobiera odpowiednie środki prowadzące do wyjaśnienia sytuacji lub podejmuje decyzję o przeprowadzeniu interwencji i zawiadamia policję.

4.3 PROCEDURA W PRZYPADKU OKOLICZNOŚCI WSKAZUJĄCYCH NA SKRZYWDZENIE DZIECKA.

1. Mając uzasadnione podejrzenie, że dziecko przebywające w obiekcie jest krzywdzone, należy niezwłocznie zawiadomić policję, dzwoniąc pod numer 112 i opisując okoliczności zdarzenia. W zależności od dynamiki sytuacji i okoliczności, telefon wykonuje osoba, która jest bezpośrednim świadkiem zdarzenia (pracownik/przełożony). Jeśli zawiadamiającym jest pracownik, jednocześnie o zdarzeniu informuje on przełożonego naszej wspólnoty.
2. Uzasadnione podejrzenie krzywdzenia dziecka występuje wtedy, gdy a) dziecko ujawniło pracownikowi obiektu fakt krzywdzenia; b) pracownik zaobserwował krzywdzenie; c) dziecko ma na sobie ślady krzywdzenia (np. zadrapania, zasinienia), a zapytane odpowiada niespójnie i/lub chaotycznie lub/i popada w zakłopotanie bądź występują inne okoliczności mogące wskazywać na krzywdzenie np. znalezienie materiałów pornograficznych z udziałem dzieci w pokoju osoby dorosłej.
3. W tej sytuacji należy uniemożliwić dziecku oraz osobie podejrzewanej o krzywdzenie dziecka na oddalenie się z obiektu.
4. W uzasadnionych przypadkach można dokonać obywatelskiego zatrzymania osoby podejrzewanej. W takiej sytuacji, do czasu przybycia policji, należy w miarę możliwości trzymać tę osobę pod nadzorem dwóch pracowników w osobnym pomieszczeniu z dala od widoku innych gości.
5. W każdym przypadku należy zadbać o bezpieczeństwo dziecka. Dziecko powinno przebywać pod opieką członka wspólnoty lub pracownika do czasu przyjazdu policji.
6. W przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa powiązanego
   z kontaktem dziecka z materiałem biologicznym sprawcy (sperma, ślina, naskórek), należy w miarę możliwości zabezpieczyć ślady przestępstwa do czasu przyjazdu policji.
7. Po odbiorze dziecka przez policję należy zabezpieczyć materiał z monitoringu oraz inne istotne dowody (np. dokumenty) dotyczące zdarzenia i na wniosek służb przekazać ich kopię listem poleconym lub osobiście prokuratorowi lub policji.
8. Po interwencji należy opisać zdarzenie w dzienniku zdarzeń lub innym dokumencie przeznaczonym do tego celu.

V. ZAPEWNIENIE OPIEKI I WSPARCIA OSOBOM SKRZYWDZONYM.

W przypadku faktu ujawnienia krzywdy dziecka nie wystarczy jedynie zgłoszenie tego wydarzenia do odpowiednich służb. Należy objąć pomocą osobę pokrzywdzoną, jej rodzinę oraz innych świadków krzywdy, których to zdarzenie również głęboko dotyka. Jest to długofalowy proces, w który mogą być zaangażowane różne osoby ze środowiska dziecka (osoba zaufania, szkolny psycholog, pedagog, nauczyciele, którzy mają wiedzę o zdarzeniu). Często potrzebna jest również specjalistyczna pomoc zewnętrzna. W centrum wszystkich działań powinno być dobro dziecka. Zapewnienie opieki i wsparcia osobom skrzywdzonym leży po stronie organizatora wyjazdu. Jest ono doraźne i dotyczy momentu od kiedy wydarzenie zostało ujawnione i zgłoszone do chwili interwencji policji i przekazania dziecka opiekunom. Należy również uwzględnić zapewnienie pomocy duszpasterskiej.

1. Pomoc osobie bezpośrednio skrzywdzonej

Ważne by w tym momencie osoba towarzysząca osobie skrzywdzonej zwróciła przede wszystkim uwagę na: zmniejszanie lęku, budowanie poczucia bezpieczeństwa i zaufania poprzez objęcie go opieką, ukazanie troski, stworzenie przestrzeni do słuchania, odciążanie
z poczucia winy, jeśli ono występuje; pozwolenie na odreagowanie trudnych emocji.

2.  Pomoc osobom bliskim osobie skrzywdzonej:

Ze strony placówki ważne jest przekazanie opiekunom osoby skrzywdzonej wszystkich znanych informacji o krzywdzie, jakiej doznało ich dziecko, a także poinformowanie
o instytucjach, fundacjach lub osobach, które mogą udzielić profesjonalnego wsparcia, także wsparcia duchowego, jeśli zachodzi taka potrzeba.

3. Pomoc środowisku rówieśniczemu, w którym dokonała się krzywda (tzw. „ofiarom wtórnym”)

W przypadku tak poważnego zdarzenia, jakim jest krzywda dziecka, należy pamiętać o osobach, które były świadkami wydarzenia lub mają informacje na jego temat, na przykład o pozostałych uczestnikach grupy młodzieżowej czy innych gościach obiektu. Wsparcie dla świadków musi być okazywane z delikatnością i w sposób wyważony. Nie może w żaden sposób naruszać dobra skrzywdzonej osoby. Formą pomocy, którą należy zaproponować jest: wskazanie instytucji zewnętrznych oraz numerów telefonów zaufania, gdzie można uzyskać wsparcie.

Placówka powinna w widocznym miejscu udostępnić spis miejsc, gdzie można uzyskać pomoc.

Załączniki:

ZAŁĄCZNIK 1.

ZASADY BEZPIECZNEJ RELACJI PRACOWNIK/WSPÓŁPRACOWNIK – DZIECKO/OSOBA BEZRADNA

Kodeks dobrych praktyk jest narzędziem służącym eliminowaniu ryzyka  krzywdzenia  małoletnich, a jego przestrzeganie pozwala zminimalizować ryzyko złego traktowania  w relacjach z dziećmi i młodzieżą. Celem kodeksu jest:

1. zapewnienie bezpieczeństwa małoletnim powierzonym lub podległym jej placówkom i instytucjom oraz zatrudnianemu przez te jednostki personelowi;
2. udzielenie rodzicom lub prawnym opiekunom małoletnich moralnej pewności
   co do stosowania w praktyce najwyższych standardów bezpieczeństwa.

1. Nietykalność cielesna dzieci i młodzieży oraz osób bezradnych jest nienaruszalna. Niedozwolone jest stosowanie kar cielesnych i od tej zasady nie ma wyjątków. Niedopuszczalne są również są wszelkie zachowania, które w naszej kulturze stanowią przekraczanie granic intymności.
2. Wszyscy mają prawo do bycia traktowanymi z jednakową troską.
3. Nie może być ze strony kogokolwiek tolerancji wobec zachowań, które byłyby krzywdzeniem innych, niezależnie od źródła takiej krzywdy.
4. Uprzywilejowanym miejscem spotkań z dziećmi i młodzieżą, zwłaszcza w pojedynkę, są miejsca neutralne i łatwo dostępne. Jeżeli zaistnieje potrzeba takiego spotkania z duchownym lub inna osobą dorosłą, powinien on zatroszczyć się o jego transparentność.
5. Zabrania się częstowania podopiecznych alkoholem, papierosami, środkami psychoaktywnymi oraz tolerowania ich używania. Również personel sprawujący opiekę nad dziećmi i młodzieżą nie może być pod wpływem alkoholu lub innych środków psychoaktywnych.
6. W pracy z dziećmi i młodzieżą duchowni oraz świeccy powinni używać środków, języka i metod adekwatnych do wieku dzieci i młodzieży. Podobnie powinien być potraktowany przekaz medialny, np. przez telefon komórkowy, Internet, itp. W żadnym wypadku
   nie wolno wykorzystywać materiałów zawierających przemoc oraz treści o charakterze seksualnym lub moralnie wątpliwych.
7. Wszystkim przysługuje prawo do prywatności. W szczególny sposób prawo to winno być respektowane w takich miejscach jak przebieralnie, łazienki i toalety. W wymienionych wyżej miejscach nikt nie może ingerować w prywatność wychowanków. W żadnym wypadku nie wolno wykonywać im zdjęć ani nagrywać. Należy także zadbać, by zdjęć i filmów nie robili sobie nawzajem sami wychowankowie.
8. Nikt nie może wyręczać dzieci i młodzieży lub osób bezradnych ani pomagać im w czynnościach natury osobistej (toaleta, mycie się, przebieranie itp.), o ile są oni w stanie wykonać te czynności samodzielnie. Jeżeli sami, ze względu na wiek albo własne ograniczenia, nie są w stanie wykonać tych czynności samodzielnie, pomocy zawsze powinni udzielać świeccy, najlepiej tej samej płci.
9. Jeżeli dobro małoletniego wymaga indywidualnego spotkania z członkiem personelu, spotkanie to nie może odbywać się w warunkach odizolowanych. Informacja o czasie i miejscu spotkania winna być przekazana innym członkom personelu. W razie możliwości członek personelu przeprowadzający tego rodzaju spotkanie powinien zatroszczyć się o transparentność (przeszklone drzwi lub ściany pomieszczenia, obecność innych osób w bezpośrednim pobliżu, otwarte drzwi, itp.).
10. Zaleca się unikanie składania wizyt w pokojach małoletnich. Miejsca te nie są również właściwym środowiskiem do odbywania przez personel rozmów z małoletnim. Należy bezwzględnie unikać wysyłania lub zapraszania z jakiegokolwiek innego powodu małoletnich do pomieszczeń prywatnych.
11. Wszelkie podejrzenia dotyczące nieodpowiednich zachowań pracowników i współpracowników wobec dzieci są bezzwłocznie wyjaśniane.

ZAŁĄCZNIK 2.

ZASADY KORZYSTANIA Z INTERNETU

1. W naszym domu nie udostępniamy dostępu do sieci WIFI osobom małoletnim. Osoby małoletnie korzystające z naszej gościnności mogą jednak korzystać z Internetu poprzez własne urządzenia umożliwiające bezpośredni dostęp do sieci.
2. Pomimo tego, należy okresowo sprawdzać, czy na komputerach z dostępem do Internetu nie znajdują się niebezpieczne treści. W przypadku znalezienia niebezpiecznych treści ustala się, kto korzystał z komputera w czasie ich wprowadzania.
3. Niezależnie od wieku internauty niedozwolone jest korzystanie w Internecie z treści sprzecznych z zasadami prawa państwowego lub etyki i moralności chrześcijańskiej.

ZAŁĄCZNIK  3

WZÓR OŚWIADCZENIA ORGANIZATORA REKOLEKCJI/SPOTKANIA

Działając w imieniu organizatora rekolekcji dla małoletnich tj….…………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………

( wpisać pełną nazwę organizatora rekolekcji wraz z danymi adresowymi)

organizowanych w dniach od………………………….….do…………………………………………

w Domu Misjonarzy Afryki w Natalinie przy ul. Ziemskiej 37,

oświadczam,  że organizator posiada  wszelkie zgody i dokumenty wymagane przepisami prawa na wyjazd z osobami niepełnoletnimi, w tym w szczególności pisemnymi zgodami udzielonymi przez rodziców lub opiekunów prawnych małoletnich.*

Miejscowość  …………………., data ………………………………….

                                                                                   Imię i nazwisko ( czytelny podpis)

* Podstawa prawna oświadczenia :  Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1304 z późn. zm.)

————————————————————————————————————————————-

ZAŁĄCZNIK 4.

WAŻNE KONTAKTY

Jeśli potrzebujesz pomocy lub rozmowy, chcesz chronić siebie, dziecko lub rodzinę.

Osoba/instytucja	telefon	e-mail
Centrum Ochrony Dziecka	+48 785 032 106	pomoccod@ignatianum.edu.pl
Fundacja Dajmy Dzieciom Siłę	800 100 100 116 111	telefon dla dorosłych zaniepokojonych sytuacją dziecka poniedziałek-piątek 12.00 – 15.00 Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży 24 h
Rzecznik Praw Dziecka	800 12 12 12 22 583 66 00	rpd@brpd.gov.pl
Policja	112
Wydział Rodzinny i Nieletnich – Lublin Zachód. ul. Konrada Wallenroda 4d, 20-607 Lublin	+48 81 477 51 13 +48 81 477 51 14
Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. ul. Głęboka 11, 20-612 Lublin	466 54 86   466 54 87	z.interdyscyplinarny@mopr.lublin.eu

 

Kontakt do Delegata do spraw ochrony dzieci oraz osób bezbronnych.

Tomasz Podrazik
mail: delegat@misjonarzeafryki.org

Zgromadzenie Misjonarzy Afryki
Ziemska 37 – Natalin
21-002 Jastków